Naukowcy szacują, że ewolucja pszczoły miodnej (Apis melifera L.) trwa od 40 - 50 mln lat. Jej obecna postać ukształtowała się około 10 tys. lat temu w Afryce, choć część badaczy^[1] dowodzi, że kolebką pszczoły miodnej jest Bliski Wschód, a nawet Kaukaz. Pszczoły w szybkim tempie zasiedliły Północną Afrykę, następnie przez przesmyk gibraltarski trafiły na Półwysep Iberyjski, skąd stopniowo zasiedliły obszar sięgający po Ural, w tym puszczę pierwotną środkowej części Europy. Pszczoła jest częścią ekosystemu leśnego, jej obecność sprzyja bioróżnorodności. Pszczoły biorą udział w zapylaniu wielu gatunków roślin, są też częścią łańcucha pokarmowego wielu gatunków zwierząt żyjących w lesie.

Już w 2014 roku Lasy Państwowe rozpoczęły starania o powrót pszczół do lasów poprzez program „Tradycyjne bartnictwo ratunkiem dzikich pszczół w lasach”. Był on realizowany w ramach trzech leśnych kompleksów promocyjnych: „Puszcza Białowieska” (reprezentowanego przez Nadleśnictwo Browsk), „Puszcza Knyszyńska” (Nadleśnictwo Supraśl), „Lasy Mazurskie” (Nadleśnictwo Maskulińskie) oraz Nadleśnictwa Augustów. Do współpracy zaproszono również Pracownię Pszczelnictwa SGGW, aby osoby z uczelni zapewnili opiekę naukową. W ramach projektu polscy leśnicy uczyli się od baszkirskich kolegów, jak wykonać barć. Później Baszkirzy gościli w Polsce, służąc fachową wiedzą i pomocą. Projekt zakładał, że na terenie każdego z czterech nadleśnictw powstaną po dwie barcie i trzy kłody bartne. W sumie pojawiło się ich więcej, bo 35, najwięcej na terenie Nadleśnictwa Augustów.

W 2018 roku Lasy Państwowe rozpoczęły kolejny pszczeli program. Jednym z nadleśnictw uczestniczących w programie „Pszczoły wracają do lasu” jest Nadleśnictwo Kłodawa. W ramach programu (projekt POIS.02.04.00-00-0042/16 Obszary Natura 2000 szansą wzbogacenia różnorodności biologicznej Puszczy Gorzowskiej - przypis Nadleśnictwo Kłodawa) w pobliżu szkółki nadleśnictwa ustawiono 5 barci z pszczołą kampinowską. Na razie opieką nad pszczołami zajmuje się wyspecjalizowany pszczelarz – bartnik, ale sąsiadujące ze sobą nadleśnictwa organizują szkolenie pszczelarskie części pracowników obejmujące między innymi  tematykę chorób pszczelich. W sąsiedztwie lasu, w którym zlokalizowane są barcie, znajdują się łąki i pola uprawne. W obrębie lotu pszczół jest zlokalizowane spore skupisko kruszyny pospolitej oraz rozległy ols z chętnie oblatywanym przez pszczoły kosaćcem syberyjskim. Brzegi pobliskiego strumienia i rowów melioracyjnych porastają wierzby, brzegiem lasu rośnie leszczyna, malina i jeżyny. Wiosną pszczoły mają tu sprzyjające warunki do rozwoju. Okazałe dęby dostarczają nie tylko pyłku kwiatowego, ale w latach spadziowania mogą stanowić obfite źródło pożytku.

                Dla potrzeb pszczół oraz dzikich zapylaczy urządzono łąkę kwietną o powierzchni 1,1 ha, w której projektowaniu miałem zaszczyt uczestniczyć. Częściowo za moją namową władze Nadleśnictwa podjęły decyzję, żeby tworzyły ją wyłącznie gatunki rodzime, ze szczególnym uwzględnieniem roślin zielnych. Teren jest urozmaicony, w części stanowi go łąka o bogatej szacie roślinnej, rosnąca na żyznym i wilgotnym podłożu. Dotąd rosły tu między innymi: komonica błotna, dziurawiec zwyczajny, wyka ptasia, koniczyna łąkowa, bodziszek błotny, wiązówka błotna, przytulia. Wprowadzane dodatkowo rośliny miododajne zostały posadzone w szerokich rowkach. Projektując nasadzenia założyliśmy, że nie wszystkie nowo wprowadzone gatunki odnajdą swoje miejsce w tym zbiorowisku, niektóre z nich nie wytrzymają konkurencji traw.

                Nieco wyżej położona część działki o podłożu piaszczystym została zaorana i obsiana gryką. Ta uprawa, ma nieco poprawić stan gleby. W tym miejscu wysiano również nasiona i posadzono sadzonki roślin miododajnych, które dobrze sobie radzą na suchej i ubogiej glebie - żmijowiec zwyczajny, nostrzyk biały. Na granicy łąki i pola z gryką posadzono lebiodkę pospolitą, mikołajek płaskolistny, stulisz sztywny i serdecznik pospolity.  Teren położony najbliżej zabudowań leśniczówki i budynków towarzyszących szkółce leśnej jest najbardziej zmieniony i przez to zasiedlony przez rośliny ruderalne. Na podłożu wzbogaconym w przywiezioną przed laty glinę obok łopianów, wrotyczy, ostrożni: lancetowatego i polnego rosły już niezwykle cenne dla pszczół rośliny miododajne: ostrożeń warzywny i trędownik bulwiasty. Występuje tu również sadziec konopiasty oraz nieliczne okazy nawłoci kanadyjskiej, która na razie nie znajduje tu warunków do ekspansji. W tym też miejscu znajduje się rów melioracyjny, w okresie letnim pozbawiony wody, jednak ze stale utrzymującą się podwyższoną wilgotnością. Miejsce takie stwarza wyjątkowe warunki dla bioróżnorodności. Zostały tu dosadzone rzadko występujące w Polsce, głównie w południowej części kraju, rośliny miododajne: mięta długolistna, ostrożeń dwubarwny oraz lepiężnik biały. Została tu również posadzona krwawnica pospolita, roślina dość pospolita na terenie całego kraju, ale dotąd niewystępująca w tym zbiorowisku.

W okolicach Gorzowa Wielkopolskiego poza Nadleśnictwem Kłodawa w programie powrotu pszczół do lasów uczestniczą również sąsiadujące nadleśnictwa Bogdaniec i Barlinek. Obszarem ich działania jest duży, zwarty obszar leśny zwany Puszczą Gorzowską, której najcenniejsze przyrodniczo obszary zajmuje Barlinecko-Gorzowski Park Krajobrazowy. Obszar leśny ma prawie 30 km długości i szerokości, zbiorowiska leśne są zróżnicowane, chociaż spory obszar stanowią ubogie w rośliny miododajne buczyny. W szkółce Nadleśnictwa Kłodawa produkowane są na potrzeby nowych nasadzeń w lasach sadzonki lipy drobnolistnej z nasion drzewostanu leśnego zlokalizowanego w okolicach pobliskiego Janczewa. Szkółka produkuje też sadzonki kruszyny, jabłoni i czereśni, którymi wzbogaca bioróżnorodność swoich lasów, zwiększając ich bazę pożytkową.

źródło: miesięcznik Pszczelarstwo 12/2019